Con cua rừng ba khía không chỉ là một món ăn ngon mà còn mang đậm giá trị văn hóa của vùng đất ngập mặn tận cùng Tổ quốc. Từ những ngày đầu chỉ được bán tại những chợ huyện, chợ tỉnh, giờ đây, món ăn này đã chinh phục được khẩu vị của không chỉ người dân trong nước mà còn vươn ra thế giới. Cà Mau, đặc biệt là vùng Rạch Gốc, được công nhận là \”thủ phủ\” của loài cua này, nơi mà người ta có thể tìm thấy những con ba khía tươi ngon nhất.
Truyền thuyết về loài cua rừng
Câu chuyện về ba khía tại Rạch Gốc không chỉ là câu chuyện của một loài động vật. Ông Huỳnh Văn Tuôi, 86 tuổi, được biết đến như một người gìn giữ lịch sử nơi đây, đã chia sẻ những kỷ niệm từ thuở còn là những đứa trẻ đói nghèo và những mái nhà tranh đơn sơ. Những người tha hương từ miền trên đã xuôi về đây để tìm kiếm cuộc sống tốt đẹp hơn, và họ đã phát hiện ra một kho tàng thực phẩm dồi dào, trong đó có ba khía.
Ba khía, với hình dáng gồ ghề và màu sắc đen đúa, từng bị xem nhẹ bởi thịt không nhiều và những hình thức không bắt mắt. Tuy nhiên, loài cua này đã dần dần xâm nhập vào bữa ăn hàng ngày của người dân nơi đây, và cái hương vị độc đáo của nó đã khiến người ta phải nhớ mãi.
Quá trình nâng tầm ba khía
Trước đây, ba khía không được ưa chuộng như ngày nay. Nhiều người không nghĩ rằng món ăn này có thể trở thành đặc sản danh tiếng. Người dân vùng này đã tìm cách chế biến ba khía thành nhiều món ăn khác nhau: từ mắm cho đến các món xào, món hầm. Các kiểu chế biến đặc trưng của từng vùng từng bước làm nổi bật hương vị tuyệt vời của ba khía. Chẳng hạn, ở Campuchia, ba khía kết hợp với gỏi tạo nên hương vị thanh tao, còn tại Thái Lan, ba khía trở thành thành phần không thể thiếu của món gỏi nổi tiếng som tum.
Tại Rạch Gốc, ba khía gạch son với màu đỏ rực rỡ trở thành một trong những món ngon nổi tiếng nhất. Người dân nơi đây đã sáng tạo nên món ba khía muối, một cách chế biến giúp bảo quản và tăng thêm hương vị cho sản phẩm. Vị ngon từ thịt ba khía quyện với vị mặn, ngọt khiến nó trở thành món ăn \”bắt cơm\” trong mỗi bữa ăn.
Kết nối văn hóa qua mỗi bữa ăn
Nghề muối ba khía đã phát triển mạnh mẽ tại Cà Mau, trong đó Rạch Gốc là cái nôi của nghề này. Vào những năm gần đây, việc giao thương đã trở nên đơn giản hơn, không chỉ từ những chiếc ghe nhỏ mà còn qua hệ thống phân phối hiện đại. Các sản phẩm ba khía được đưa từ những vùng quê lên thành phố, từ chiếc ghe, xuồng cho đến máy bay, đem theo hương vị của rừng ngập mặn đi khắp muôn nơi.
Ba khía muối Cà Mau giờ đây đã không chỉ là một phần trong bữa ăn hàng ngày mà còn trở thành món quà biếu đầy ý nghĩa. Ngày càng nhiều người yêu thích và tìm mua ba khía, từ các quán hàng cho đến những bữa tiệc lớn.
Di sản văn hóa phi vật thể
Cuối năm 2019, nghề muối ba khía được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Điều này không chỉ đánh dấu sự công nhận cho giá trị văn hóa của nghề muối ba khía mà còn mở ra nhiều cơ hội phát triển cho người dân nơi đây. Tuy nhiên, bên cạnh những tín hiệu tích cực, vẫn có những lo ngại về việc bảo tồn nguồn sinh thái cho loài cua này. Người dân Rạch Gốc không chỉ tự hào về sự nổi tiếng mà còn có trách nhiệm trong việc bảo vệ và phát triển nguồn tài nguyên này để những thế hệ tương lai vẫn còn được thưởng thức ba khía ngon nhất.
Cuộc hành trình của ba khía từ rừng ngập mặn ra thế giới chính là một minh chứng cho sự giao thoa văn hóa và những nỗ lực của người dân trong việc gìn giữ và phát huy nét đẹp văn hóa ẩm thực truyền thống. Món ba khía không chỉ đơn thuần là thức ăn mà còn là biểu tượng văn hóa, gắn kết tình người và lịch sử.