Mèn mén – Món ăn truyền thống độc đáo của người H’Mông
Ẩm thực Việt Nam luôn nổi bật với sự đa dạng và phong phú, từ những món ăn cầu kỳ tại các thành phố lớn cho đến những đặc sản giản dị những vùng cao. Trong số các đặc sản ấy, mèn mén, một món ăn truyền thống của đồng bào H’Mông, khẳng định được vị trí của mình nhờ hương vị bùi ngọt, dẻo thơm và quy trình chế biến cầu kỳ. Mèn mén không chỉ là món ăn đặc trưng mà còn là biểu tượng văn hóa của dân tộc H’Mông, được công nhận trong top 100 món ăn đặc sản Việt Nam năm 2020 – 2021.
Mèn mén được biết đến với tên gọi bột ngô hấp, là món ăn không thể thiếu trong đời sống của người H’Mông ở các tỉnh phía Bắc như Hà Giang, Lạng Sơn và Lào Cai. Đối với họ, ngô không chỉ đơn thuần là nguồn lương thực chính mà còn là một phần không thể thiếu trong văn hóa ẩm thực và các nghi lễ truyền thống. Người H’Mông đã biết cách nâng tầm hạt ngô, biến chúng thành một món ăn tinh tế, từ bữa cơm hàng ngày đến dịp lễ hội.
Để có được bát mèn mén hoàn hảo, việc lựa chọn nguyên liệu rất quan trọng. Ngô dùng để làm mèn mén là những giống ngô tẻ hoặc ngô vàng đặc sản, thường được thu hoạch và phơi khô trước khi chế biến. Những hạt ngô lớn, chắc khỏe sẽ được lựa chọn cẩn thận, còn hạt hỏng sẽ bị loại bỏ kỹ lưỡng.
Quá trình chế biến mèn mén bao gồm nhiều công đoạn, trong đó việc xay ngô là công đoạn tốn nhiều sức lực nhất. Người H’Mông sử dụng chiếc cối đá truyền thống để nghiền ngô thành bột, giúp bảo toàn hương vị và chất dinh dưỡng. Bột ngô sau khi xay sẽ được sàng lọc và trộn đều với nước, cần sự khéo léo trong việc điều chỉnh lượng nước để đảm bảo bột chín tới và giữ được độ tơi xốp.
Việc hấp mèn mén cũng mang một kỹ thuật riêng biệt. Bột sau khi được trộn đều sẽ được cho vào chõ hấp. Quá trình hấp diễn ra từ hai đến ba lần, tùy thuộc vào độ già của ngô. Mỗi lần hấp, bột được trộn đều và thêm một ít nước trước khi tiếp tục hấp, đảm bảo món ăn có độ mềm dẻo và thơm ngon.
Mèn mén sau khi hấp chín có màu vàng óng ánh và hương thơm quyến rũ. Món ăn này thường không được thêm gia vị, vì vậy mà hương vị ngô tự nhiên luôn được giữ nguyên. Du khách khi thưởng thức mèn mén có thể cảm nhận được sự mộc mạc, giản dị nhưng vô cùng hấp dẫn từ món ăn này. Mèn mén thường được ăn kèm với các loại canh đơn giản như canh rau cải hay canh gà, trong đó, sự kết hợp hoàn hảo giữa vị bùi ngọt của mèn mén và vị ngọt thanh của thịt gà tạo nên một trải nghiệm ẩm thực đáng nhớ.
Với nhiều du khách lần đầu thưởng thức, mèn mén có thể tạo nên cảm giác lạ lẫm vì sự đơn giản trong chế biến và cách thưởng thức, tuy nhiên, chỉ sau vài lần, họ sẽ cảm nhận được sự tươi ngon và tinh tế trong từng miếng mèn mén. Món ăn này từng góp phần nuôi sống nhiều thế hệ trong thời kỳ khó khăn, và giờ đây, khi cuộc sống đã khấm khá hơn, người H’Mông hay thêm vào gạo nếp để món ăn thêm phần dẻo thơm.
Bên cạnh những bữa cơm gia đình, mèn mén đã trở thành một phần không thể thiếu trong các phiên chợ vùng cao. Du khách khi đến thăm Hà Giang, Lào Cai hay Lạng Sơn thường không bỏ lỡ cơ hội thưởng thức hoặc mua làm quà. Mèn mén – từ món ăn gắn liền với sự mộc mạc, giờ đây đã trở thành một biểu tượng văn hóa độc đáo, góp phần quảng bá bản sắc của vùng cao đến với bạn bè trong và ngoài nước.
Như một minh chứng cho tính bền bỉ và sáng tạo của người H’Mông, mèn mén không chỉ là món ăn đơn thuần mà còn là biểu tượng của sự gắn kết giữa con người với thiên nhiên và văn hóa độc đáo của dân tộc. Ngày nay, khi được công nhận trong danh sách các món ăn đặc sản, mèn mén không chỉ là niềm tự hào mà còn là một phần văn hóa ẩm thực cần được gìn giữ và phát huy.
Với trải nghiệm ẩm thực phong phú và câu chuyện văn hóa vô cùng hấp dẫn, thưởng thức mèn mén không chỉ đơn thuần là thưởng thức một món ăn, mà còn là một hành trình khám phá những giá trị truyền thống của người H’Mông, nơi mỗi bữa ăn đều chứa đựng những giá trị sâu sắc về tâm hồn và lịch sử.